Inleiding

Net als in het eerste Corona-jaar, hebben de deelnemende imkers ook in 2021 actief aan het programma kunnen meewerken met spectaculaire resultaten. We zien nu dat de enorme hoeveelheid werk die sinds 2014 is verzet, bewijst dat de aannames waarmee we begonnen – dat er een klein beetje Varroa Sensitieve Hygiëne (VSH) in de honingbijenpopulatie zit en dat daarop geselecteerd kan worden met Enkele-dar-inseminatie (gebaseerd op het werk van de USDA dat teruggaat tot 1997) – in de praktijk goed uitpakken.

In deze inleiding geven we u eerst een “opfrisser” over de methode die we gebruiken, gevolgd door de laatste resultaten.

De methode is gebaseerd op vier verschillende manieren waarop koninginnen bevrucht kunnen worden, nl.: enkele-dar-inseminatie, meerdere-dar-inseminatie, Landbevruchtingsstations en Eilandbevruchtingsstations. Elk van deze bevruchtingsmethoden heeft haar eigen voor- en nadelen maar is het krachtigste als zij voor het juiste doel wordt gebruikt. Daarom is het totale programma een mix van deze vier bevruchtingsmethoden.

1. Enkele-dar-inseminatie – Single Drone Insemination (SDI):

Na toevoeging van extra Varroamijten onderzoeken we het broed en bepalen we de mate van resistentie (VSH). Zo kunnen we vooral koninginnen/volken vinden die met een zeer resistente dar zijn aangepaard. Alleen koninginnen wiens volkje 75% of meer van de mijten elimineren, worden gehouden. De dochters van deze koninginnen zullen de resistentiegenen dragen en zo de basis leggen voor het teeltprogramma.

Aan het begin van dit selectieproces schatten we dat slechts 10% van de darren voldoende VSH-genen zal dragen.

Als je in dit stadium meer dan één dar zou gebruiken, zoals in een normale bevruchting met ongeveer 10 darren, wordt het effect van één dar die voldoende VSH-genen draagt verdund door de andere 9 darren die weinig of geen VSH-genen dragen. Wanneer de VSH-genen verdund zijn, is de resistentie niet te detecteren/meten.

2. Meerdere-dar-inseminatie – Multi Drone Insemination (MDI):

SDI-volkjes zijn zeer geschikt om het VSH-niveau van een (start)populatie te verhogen, maar SDI-volkjes moeten klein worden gehouden en hebben een relatief korte levensduur (vanwege de beperkte hoeveelheid sperma die door de koningin wordt opgeslagen). Omdat zij klein zijn, kunnen deze volkjes niet (gemakkelijk) worden geselecteerd op andere belangrijke eigenschappen zoals honingproductie en zwermtraagheid. Daarom insemineren wij een groter aantal koninginnen met het sperma van ten minste 10 darren. Aangezien we nu later in het selectieproces zijn, zullen de meeste darren de resistentiegenen dragen. MDI-volken kunnen veel langer worden gehouden (2 tot 4 jaar) en kunnen worden getest op de beschreven eigenschappen. Wij monitoren ook de groei van de Varroapopulatie in deze volken door monsters te nemen (300 bijen per kolonie) om het aantal mijten op deze bijen (in plaats van in het broed) te bepalen, de zogeheten “foretische” mijtentelling. Dit is een methode die bij een groot aantal volken kan worden toegepast zonder dat dit al te veel arbeid vergt.

Het voordeel van het gebruik van Multi Drone Inseminaties is dat we de biodiversiteit zo hoog mogelijk kunnen houden. We kunnen een grote variëteit van verschillende darrenlijnen gebruiken in vergelijking met een bevruchtingsstation dat meestal maar één of twee verschillende lijnen per jaar heeft.

3. Landbevruchtingsstation:

Het nadeel van de MDI-volken is dat er speciale inseminatievaardigheden voor nodig zijn. De hoeveelheid werk die ermee gemoeid is, maakt het minder geschikt voor grootschalige productie van bevruchte koninginnen in de imkergemeenschap in het algemeen. Daarom maken we meer en meer gebruik van landbevruchtingsstations. Op zo’n bevruchtingsstation, dat idealiter enigszins geïsoleerd is van andere bijenstanden, plaatsen we volken die darren leveren die Varroaresistentie genen dragen. Aangezien het om een landbevruchtingsstation gaat, gaan wij ervan uit dat een bepaald, hopelijk laag, percentage van de darren afkomstig is van volken van andere imkers. Dit betekent dat de bevruchtte koninginnen geen 100% “zuivere” volken zullen voortbrengen. De koninginnen die op deze stations worden bevrucht, kunnen echter wel worden gebruikt in productievolken waarin zij worden beoordeeld voor ons selectieprogramma.

Uit de beste volken produceren we geen koninginnen als nakomelingen (zij zouden ongewenste eigenschappen kunnen hebben van onbekende/vreemde darren). De beste volken kunnen daarom dus wel goede, geselecteerde, zuivere darren leveren voor gebruik in het teeltprogramma.

De beste volken kunnen daarom dus wel goede, geselecteerde, zuivere darren leveren voor gebruik in het teeltprogramma. Darren komen uit onbevruchte eitjes en vertegenwoordigen dus slechts de genen van hun moeder, zij hebben dus geen directe biologische vader.

We hebben in ons Hawaï-programma en nu ook in ons EU-programma ondervonden dat het gebruik van geselecteerde darren, uit volken waarvan de koningin op een landbevruchtingsstation is aangepaard, in feite zeer krachtig is. Gezien het relatief grote aantal volken dat kan worden geproduceerd en gecontroleerd (slechts een paar monsters bijen per jaar zijn nodig voor de beoordeling van het gehalte aan foretische mijten), kan een zowel sterke als brede selectie worden gemaakt op basis van hoge resistentie, goede honingopbrengst, zachtaardigheid en lage zwermneiging.

4. Geïsoleerd bevruchtingsstation:

Terwijl de vorige methoden zeer nuttig zijn tijdens het selectieproces, zijn zij minder nuttig voor het verspreiden van de teeltvorderingen onder de imkers die niet aan het selectieprogramma deelnemen. Die imkers zijn geïnteresseerd in zuiver bevruchte koninginnen (“F0”) die kunnen worden gebruikt om van over te larven en zo hun eigen F1-koninginnen voor hun productievolken te produceren. Voor deze distributie van goede eigenschappen kan het gebruik van een geïsoleerd bevruchtingsstation (een eiland of een afgelegen bergvallei) een zeer efficiënte manier zijn. We zullen zien dat steeds meer geïsoleerde bevruchtingsstations Arista of (ten minste gedeeltelijk) van Arista afgeleide koninginnen gebruiken als basis voor hun darrenlijnen. Dit zal de verspreiding van de resistentiegenen in de verschillende honingbijenpopulaties vergemakkelijken – en zal uiteindelijk zelfs ten goede komen aan imkers die helemaal geen bevruchtingsstations bezoeken, aangezien hun koninginnen vaker zullen worden aangepaard met Varroaresistente darren van hun buren. selection program.

Het is belangrijk om op te merken dat we nog niet in staat zijn om al deze bevruchtingsstations jaar na jaar van nieuwe, niet-verwante en zeer resistente koninginnen te voorzien. We moeten er ook voor zorgen dat we de meer dan 100 jaar van selectie (door imkers of door de natuur) niet verloren laten gaan door te snel te gaan met het nog beperkte aantal door Arista gevalideerde lijnen. We staan nu op een keerpunt; we hebben de volledige steun van de imkergemeenschap maar ook van de regeringen nodig om het programma uit te breiden en ervoor te zorgen dat we de genetische basis van de honingbij zo breed mogelijk houden. De methode werkt, het is “gewoon” een kwestie van implementeren 😊…

Vooruitgang in het teeltprogramma

Organisatie

Dr. Guillaume Misslin, onze projectleider in Nederland en Sacha d’Hoop, onze projectleider in België, ondersteunen ongeveer 200 imkers, verdeeld over 18 groepen in: België, Duitsland, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, Oostenrijk en Zwitserland. In de 18 groepen zijn de drie belangrijkste bijenrassen vertegenwoordigd: Zwarte bij, Carnica en Buckfast.

In België konden we een nieuwe projectleider verwelkomen: Julien Duwez. Hij is pas afgestudeerd als bio-ingenieur in Gembloux en was al bij het project betrokken als deelnemer voordat hij bij ons kwam werken. Zijn toevoeging aan het team zal ons in staat stellen de coördinatie van, en de ondersteuning aan de deelnemende Waalse imkers te verbeteren, evenals de opleiding van degenen die zich onlangs bij ons hebben aangesloten

De imkers die aan het programma deelnemen, worden door de Projectleiders ondersteund bij de te maken keuzes zoals over het gebruik van lijnen, bij de koninginnen- en darrenteelttechnieken en bij de Varroabesmettings- en telrondes. Bovendien organiseren de Projectleiders ook inseminatiecursussen met de groepen zodat ze meer autonomie en flexibiliteit krijgen.

Het totale aantal volken dat moet worden gevolgd en gecontroleerd neemt toe, aangezien wij nu meer en meer volken houden die op de verschillende beschreven manieren zijn bevrucht. Hiervoor hebben we gelukkig onze eigen, op maat gemaakte web-based databasetoepassing “Queenbase”. Dit is meer dan ooit het instrument dat moet worden gebruikt om aan de projectleiders verslag uit te brengen over de productie- en teeltgegevens van de volken die tijdens elk seizoen worden verzameld, alsook over de stambomen en de nakomelingsgegevens van de koninginnen in deze volken.

Resultaten van inseminatie met één dar

Het aantal volken dat we op mijt verwijderingsgedrag (Varroa Sensitieve Hygiëne; VSH) in SDI-volken konden testen, bedroeg 969, een toename met 56 vergeleken met het voorgaande jaar. Net als in voorgaande jaren verwijderde ongeveer 1/3 van de volken meer dan 75% van de reproducerende mijten (het minimum vereiste om geen chemische behandeling nodig te hebben). Deze volken met een hoog VSH-gehalte kunnen in het teeltprogramma worden gebruikt.

Meer dan 100 van de volken met een hoge VSH-waarde verwijderden alle – 100% – van de zich voortplantende mijten uit het werkstersbroed. We hebben dit nu jaar na jaar aangetoond, maar het blijft een klein wonder om te zien dat de bijen zelf de Varroamijten zo goed verwijderen en dat deze eigenschap wordt overgedragen op de volgende generatie. Om de volken te evalueren openen vrijwilligers de broedcellen om de inhoud te onderzoeken. Het totale aantal geopende broedcellen neemt nog steeds toe in vergelijking met voorgaande jaren, omdat we bij hogere VSH-niveaus minder mijten vinden en dus meer cellen openen om toch voldoende informatie te krijgen. Bovendien doen we steeds meer hertellingen, om er zeker van te zijn dat de volken die hoog scoren inderdaad consistent hoog scoren, ook als ze meerdere keren worden gemeten.

Het feit dat 2/3 van de bijenkasten geen hoge VSH-score heeft, komt doordat we de imkers vragen nieuw bloed te blijven inbrengen (goede, nieuwe lijnen, maar geen VSH). Daarom is het programma een mix van nieuwe lijnen die zich in de eerste jaren van selectie bevinden (aanvankelijk laag VSH) en reeds bewezen lijnen (hoog VSH).

Landbevruchtingsstations en resultaten van meerdere-dar-inseminaties

Italië

Zoals we in de paragraaf “Landbevruchtingstation” hebben beschreven, en zoals we in ons Hawaï-programma hebben geleerd, kun je een zeer goede bijdrage aan de selectie leveren door productievolken te gebruiken.

Zoals ook beschreven in eerdere updates, hebben we een “geoliede machine” kunnen bouwen met een groep zeer bekwame professionele imkers in Italië. Elk voorjaar, en dus ook in 2021, hebben we een set SDI-volken aan deze groep geleverd. Hieruit worden meer dan 300 koninginnen geteeld en bevrucht met darren uit volken die ook uit ons programma komen (selectie van het jaar ervoor). Deze meer dan 300 koninginnen staan aan het hoofd van productievolken die zich in de productie moeten bewijzen en gedurende meerdere jaren worden gevolgd en geëvalueerd op de mijtbesmetting (eenvoudige steekproef van bijenmonsters), zachtaardigheid, honingopbrengst en zwermtraagheid. Van de beste volken (na 1, 2 of 3 jaar) worden grote hoeveelheden sperma verzameld door ervaren inseminators/ imkers tijdens een tweede bezoek in het voorjaar. Dit sperma wordt onder de juiste omstandigheden vervoerd en gebruikt voor meerdere-dar-inseminaties van teeltkoninginnen bij de imkers uit de verschillende deelnemende landen.

2021 is een bijzonder jaar voor deze selectie. Na alle jaren van voorbereiding en voorselectie was dit het jaar dat koninginnen, geïnsemineerd in 2020, zich (ruim) een volledig jaar moesten bewijzen. Daartoe werden, in 2021, 16 koninginnen in Nederland gevolgd door het nemen van monsters. Gedurende het hele jaar hielden deze volken, uiteraard zonder enige behandeling, de mijtenbesmetting rond een half procent! Bij controle volken (niet-VSH) zou het mijtenniveau in hetzelfde tijdsbestek zijn gegroeid tot ongeveer 10%. We zijn erg blij en trots op deze uitstekende resultaten – mogelijk gemaakt door 8 jaar werk met een goed samenwerkende groep van nu 200 imkers.

Het is bovendien opvallend dat deze volken reeds in het voorjaar veel groter en gezonder lijken dan “vroeger” (in het begin van de jaren 80 deed de Varroamijt zijn intrede in onze landen). En ook in het najaar zijn de volken groot en zien ze er gezonder uit in vergelijking met wat we gewend zijn.

Misschien zou dit geen verrassing moeten zijn? De bijen doen iets wat imkers niet kunnen, namelijk de Varroamijten 24 uur per dag, 7 dagen per week verwijderen. Daardoor krijgen de ziekteverwekkende virussen (verspreid door de mijten) nooit een kans. Dit is het grote verschil met de huidige praktijk van chemische behandeling. Je kunt als imker nog zo goed behandelen (bijv. 3x per jaar), maar de virusinfecties nemen na een Varroabehandeling slechts langzaam af (duurt weken/maanden). In feite behandel je niet direct tegen de virussen die het grootste probleem voor de volken veroorzaken. En na een chemische behandeling tegen de Varroa, begint de mijtpopulatie gewoon weer te groeien, tot de volgende behandeling. De nog aanwezige virussen kunnen dan gewoon weer “meeliften”. En last but not least, er is geen enkel effect van chemische behandelingen op de bijen. Nu we daadwerkelijk weer met echt gezonde volken kunnen gaan imkeren, realiseren we ons steeds meer waar we de afgelopen 40 jaar aan “gewend” zijn geraakt… het is echt een verademing om weer met “normale”, gezonde volken te kunnen imkeren!

België-Sélange

De methode die met onze Italiaanse collega’s wordt gebruikt, wordt ook in België en Nederland toegepast.

In België hebben wij in Sélange het eerste transnationale resistente bevruchtingsstation opgericht (type “landbevruchtingsstation”). Dit is het resultaat van een partnerschap met l’Abeille Arlonaise, een bijenteeltafdeling uit het zuiden van België. Het is niet alleen de bedoeling om bevruchtingen met een hoge mate van resistentie mogelijk te maken, maar ook om op de lange termijn een gebied zonder noodzaak tot behandelen tegen Varroa te creëren. In 2021 werd het bevruchtingsstation opengesteld voor de leden, wat ongeveer 360 koninginnen uit vele verschillende resistente lijnen heeft opgeleverd, die kunnen worden gebruikt om darren te produceren voor toekomstige te insemineren koninginnen. Er wordt gevraagd geen volken te behandelen die uit deze koninginnen voortkomen, tenzij een meting van de besmettingsgraad aantoont dat dit noodzakelijk is (waardoor deze koninginnen uiteraard uit het programma worden geschrapt).

Nederland-Bronlaak

Ook in Nederland hebben we ons eigen landbevruchtingsstation geopend, dicht bij ons kantoor. Dit station wordt gerund door lokale imkers en gecoördineerd door Arista. Voorlopig hebben we 14 imkers toegelaten. Deze imkers ontvangen van ons het uitgangsmateriaal (larven) voor de koninginnenteelt en laten deze maagdelijke koninginnen vervolgens bevruchten in kleine bevruchtingskastjes. Net als in Italië kunnen de bevruchte koninginnen dan worden gebruikt in productievolken voor de verdere selectie van goed darrenmateriaal in de komende jaren.

Geïsoleerde bevruchtingsstations

De VSH-lijnen die beschikbaar komen, hebben ook de belangstelling getrokken van verschillende bevruchtingsstations op de eilanden. Zij reserveren een deel van hun capaciteit om lijnen op hun bevruchtingsstation te zetten waarin bepaalde niveaus van VSH zijn verwerkt.

Ameland heeft in 2021 verschillende VSH-lijnen op het station gehad op een apart deel van hun eiland. Dit stelde de Ameland-imkers in staat hun bevruchtingsvolken te sturen en te selecteren op verschillende lijnen.

Ook in Duitsland zijn er steeds meer bevruchtingsstations die Varroaresistentie nu als selectiecriterium opnemen door koninginnen te gebruiken die een oorsprong hebben in het Arista teeltprogramma.

In 2021 is een eerste start gemaakt met een samenwerkingsprogramma met het station Flevoland. Deze groep zal zich vanaf nu uitsluitend bezighouden met de selectie en distributie van Varroaresistente koninginnen. Reeds in 2023 zal het bevruchtingsstation “bemand” worden met koninginnen uit het Arista-teeltprogramma.

Zoals eerder gezegd, zijn we te vroeg in het programma om volledig over te schakelen op Varroaresistente koninginnen op alle bevruchtingsstations. Daarvoor hebben we een meer diverse en bredere selectie van resistente lijnen nodig – zonder de grote hoeveelheid werk en kwaliteit die beschikbaar is in de nog niet Varroaresistente lijnen te verliezen.

Onderzoek

Genetische marker voor VSH

In het Genetische Marker-Project proberen we de genen – of een genetische marker voor deze genen – te vinden die gelinkt zijn aan het VSH-gedrag (samenwerking van Arista, hogeschool Van Hall Larenstein, hogeschool Inholland, Bejo Zaden). We zijn heel dicht bij een eerste, zeer belangrijke analyse nu het volledige genoom van de doelvolken gesequenced is. ! Als alles goed gaat zal de eerste analyse van de volledige set gegevens deze zomer (2022) beschikbaar zijn. Hopelijk hebben we dan een eerste indicatie of we inderdaad een krachtig instrument hebben om de selectie te versnellen… wordt vervolgd

VSH-snel test

Het is belangrijk dat we manieren vinden om de zeer arbeidsintensieve selectie efficiënter en/of effectiever te maken, wat een reden is voor het beschreven genetische marker onderzoek. Het selectieproces zou efficiënter kunnen verlopen als we een manier zouden hebben om op de VSH-eigenschap te selecteren zonder de Varroamijten zelf te hoeven kweken, volkjes te besmetten en te tellen…

We zijn daarom blij dat de Stichting Goeie Grutten ons een subsidie heeft toegekend (vanaf 2022) om een VSH-sneltest te ontwikkelen. Zo’n test zou geen Varroamijten nodig hebben en een relatief snel beeld moeten geven van de mate van Varroaresistentie/VSH van een bepaald volkje. Hiervoor zullen we kijken naar specifieke geurstoffen die gebruikt zouden kunnen worden in plaats van de mijt. Voor dit deel van het onderzoek werken we samen met de Universiteit van Greensboro (VS), Buckfast Vlaanderen en de Universiteit van Leuven.

We zullen ook andere manieren onderzoeken om de effecten van de Varroa na te bootsen, zonder de Varroamijt zelf te hoeven gebruiken.

Arista kasten

Aan het einde van 2021 hadden we een totaal van 21 geïnstalleerde Arista sponsor kasten. Deze kasten hebben koninginnen uit ons selectieprogramma en worden gebruikt om de beste lijnen verder te evalueren en te gebruiken. Zowel in 2021 als in 2022 hebben we al darrenbroed en larven uit de beste van deze volken uitgedeeld aan bevruchtingsstations en deelnemende Arista imkers.

Een leuk “neveneffect” is dat de (regionale) imkers die voor de kasten zorgen vaak nieuw zijn in ons programma. Hun ervaring uit de eerste hand en hun eigen netwerk maken ons programma bekend bij een bredere groep imkers.

Verder hebben we, met ook zeer kundige “pensionado’s”, veel tijd besteed aan het goed laten functioneren van het monitorsysteem (gewicht/temperatuur/bijentelling in-uit). De huidige versie is zeer stabiel, werkt op alle plaatsen waar we bijenkasten hebben en is volledig geïntegreerd met de software (Queenbase) van ons teeltprogramma.

De financiële bijdrage van deze bijenkasten is van cruciaal belang voor het voortbestaan van ons teeltprogramma en de stichting. We hopen dat we dit programma verder kunnen uitbreiden en meer donateurs/sponsors voor een Arista bijenkast kunnen verwelkomen!

Hartelijk dank

Wij danken onze donateurs en sponsors voor hun financiële bijdragen die ons in staat stellen dit complexe pan-Europese programma te organiseren.

Wij danken alle deelnemende imkers en vrijwilligers voor de ongelooflijke hoeveelheid tijd, passie en expertise die zij dagelijks investeren in het Varroaresistentie-teeltprogramma.

Locatie & Corona

In Nederland zijn we in maart 2020 verhuisd van het “woonhuis” in Katwijk naar het ex-koeien-KI-station in Beers (zie onze vorige update). Op deze locatie hebben we veel meer ruimte en dit heeft ons eigenlijk ook gered bij de uitbraak van de Coronapandemie. Op deze locatie hebben we veel meer ruimte tot onze beschikking en dit heeft ons eigenlijk gered tijdens het uitbreken van de Covid pandemie.

In maart en april moest er snel een beslissing worden genomen wat te doen met het teeltprogramma? Niet alleen de activiteiten in Beers, maar ook de groepen in alle andere landen (waaronder Italië, vlakbij een gebied met een grote uitbraak) stonden voor de vraag “wat nu”.

angezien een pauze van een jaar desastreus zou zijn geweest – je moet immers elk jaar een nieuwe generatie telen – werd als snel besloten om alles op alles te zetten om “gewoon” door te gaan. Dat is zeer goed gelukt. Met goede afspraken over afstand houden, speciale logistiek bij inseminaties en tellingen en elektronische meetings hebben we zelfs een “record”-jaar kunnen bewerkstelligen.

• 

• 

Op de locatie in Beers zijn we gewoon opengebleven – met extra maatregelen – en hebben we zelfs extra vrijwilligers kunnen verwelkomen. We hebben dit kunnen doen zonder enige transmissie van Corona op het werk.

Voortgang van het teeltprogramma

In 2020 is het aantal deelnemende imkers in de diverse landen verder gegroeid naar 133.

Dit is ook terug te zien in het aantal geteste volken; in 2020 zijn er 912 volken getest op het mijt-verwijder-gedrag (Varroa Sensitieve Hygiëne; VSH) – een recordaantal in het Coronajaar 2020!

Een derde van deze volken (312) bleken hoog VSH te zijn, zij verwijderen 75% of meer van de (eerder extra toegevoegde) mijten uit het broed. Volken met 75% of hoger VSH, overleven zonder enige vorm van chemische behandeling. Van de 912 volken waren er 79 die alle mijten uit het werksterbroed verwijderden, die volken zijn dus 100% VSH.

Met de beste volken wordt weer verder geteeld waarbij er ook wordt geselecteerd op andere eigenschappen zoals zachtaardigheid en honingopbrengst.

• 

• 

Zoals aangegeven in onze vorige update, werken we samen met ervaren (professionele) imkers in Italië die we ook dit voorjaar weer nieuwe koninginnen hebben gebracht om van na te telen. De dochters van deze koninginnen worden in een bevruchtingsstation aangepaard met darren die ook weer van dochters uit ons programma komen. Deze koninginnen gaan productievolken in en daar worden de beste geselecteerd, op basis van o.a. mijtbesmetting, honingopbrengst en zachtaardigheid.

Ook hebben we dit voorjaar van de beste volken in Italië (dochters van koninginnen die we in 2019 en 2020 hadden gebracht) wederom sperma kunnen tappen voor de inseminaties van meer dan 500 koninginnen in België en Nederland. Dit gaat dan om koninginnen die gewoon weer de normale hoeveelheid sperma krijgen (ongeveer 10 darren) en dus ook worden gehuisvest en getest in grote volken. De eerste resultaten zien er goed uit (lage mijtbesmettingen, hoog VSH in geteste kolonies), we willen de volken echter nog wat langer volgen alvorens we onze conclusies kunnen trekken.

In meerdere landen zijn imkers opgeleid door Arista om zelf inseminaties uit te kunnen voeren.

• 

• 

Ook dit voorjaar maakte onze projectleider Dr. Guillaume Misslin zijn 5000 km lange reis langs de verschillende deelnemende imkergroepen in Duitsland, Frankrijk, Oostenrijk en Zwitserland. Tijdens deze reis gaf hij inseminatiecursussen aan 17 leergierige imkers en insemineerde hij 990 koninginnen voor het programma. Door meer imkers te leren insemineren kunnen we het teeltprogramma verder laten groeien.

Bevruchtingsstations

Naast de “Italië route”, zijn er ook steeds meer bevruchtingsstations waar darren-volken staan uit ons teeltprogramma. Op Ameland staan nu en in de komende weken vele bevruchtingsvolkjes van imkers uit ons programma. Uitgaande van VSH-koninginnen werden meerdere darrenlijnen door de Ameland groep klaargemaakt. Verder zijn er land-bevruchtingsstations in Duitsland en Oostenrijk, wordt ons eigen land-bevruchtingsstation in België nu goed gebruikt en staan op dit moment ook de eerste volkjes voor bevruchting op ons land-bevruchtingsstation in Bronlaak, vlak bij Beers. Tevens worden er ook volkjes bevrucht op een nieuw station van de Amstelland groep.

In al deze gevallen gaat het om normale “multi-drone” bevruchtingen, dus koninginnen die gebruikt en getest kunnen worden in grote volken. We komen dus duidelijk in een nieuwe fase van ons programma. We zullen doorgaan met de 1-dar inseminaties (kleine volkjes) voor het vinden van nieuwe bloedlijnen met hoog VSH, maar zullen dus steeds vaker grote volken maken om ook op de andere eigenschappen (honingopbrengst, zachtaardigheid, zwermtraagheid) te kunnen selecteren

• 

• 

Onderzoek

De samenwerking van Arista Bee Research, Bejo Zaden en de hogescholen Inholland en Van Hall Larenstein is erin geslaagd om van 48 hoge en lage VSH-volken het volledige genoom te sequensen. Tevens is het VSH-gedrag uitgebreid op camera vastgelegd. We werken nu hard aan de analyse van deze eerste belangrijke dataset. Ondertussen zijn er 100 extra volken geselecteerd voor analyse van het genoom. We hopen de data van alle volken aan het einde van 2021 ter beschikking te hebben. Dan wordt het heel spannend of we de speld (een stukje DNA-code dat correleert met het VSH-gedrag) in de hooiberg (het gehele bijengenoom) kunnen vinden…

Arista kasten

We zijn in 2020, in Nederland, begonnen met het uitleveren van de Arista adoptie kast. Deze speciaal ontwikkelde kast (met zonnepanelen, computer en sensoren) bevat een koningin uit ons teelt programma. Zo’n volk doet actief mee in de selectie en verspreidt via de darren de genen voor het gedrag van Varroaresistentie bij de andere volken in de buurt.

De donateur kan via een app de voortgang van het volk volgen, daar zijn onder andere het gewicht en het aantal bijen dat in en uit de kast vliegt te zien.

Ondanks de Coronacrisis hebben we 13 kasten kunnen plaatsen. Zowel overheid (gemeente Cuijk, gemeente Mill en Sint Hubert en provincie Noord-Brabant) als bedrijfsleven (meerdere Rabobanken, ZLTO, Triple, Torn) en goede doelen stichtingen (Adessium, Elise Mathilde) hebben een kast geadopteerd.

Het Arista kast concept wordt uitgerold met steun van lokale imkers en imkerverenigingen. Het Varroaresistente materiaal van de volken in dit programma wordt ook met deze imkers gedeeld. Het programma is dus een selectie programma maar steunt ook meteen de distributie van Varroaresistente volken in de imkergemeenschap.

Het programma is dit jaar al zeer succesvol geweest. Van de beste volken zijn koninginnen ter beschikking gesteld aan de bevruchtingsstations in Ameland, Flevoland en Noord-Brabant.

• 

• 

• 

Dank u

We danken alle deelnemende imkers en vrijwilligers voor de ongelofelijke hoeveelheid tijd, passie en kunde die ze op dagelijkse basis investeren in het Varroa-resistentie-teeltprogramma. Onze donateurs en sponsors bedanken we voor de financiële bijdragen die het mogelijk maken dit complexe programma, Europa wijd, te organiseren.

Locatie

Waar voorheen koeien werden geïnsemineerd, worden nu bijen koninginnen in het lab kunstmatig bevrucht. Het blijft dus een KI-station 😉. Op deze nieuwe locatie hebben we de beschikking over 2 grote kantoren, een keuken, archief, een laboratorium en een grote opslag. En dan natuurlijk een ruime buitenplaats voor onze bijen. Heerlijk om voldoende ruimte te hebben voor alle projecten van onze medewerkers, vrijwilligers en studenten.

• 

• 

Methode

Bij de start van de selectie in een nieuwe groep of een nieuw ras ligt de nadruk op het gebruik maken van het “1-dar-inseminatie”-principe. We maken kleine volkjes en gebruiken niet het normale spermamengsel van 8-10 darren maar sperma van slechts één dar per koningin (SDI: Single Drone Insemination).

Dat is een zeer belangrijke stap. Door slechts één dar te gebruiken, hebben alle werksters dezelfde moeder en dezelfde vader. Dat maakt het veel makkelijker om te selecteren, omdat je alle eigenschappen in versterkte mate naar voren ziet komen. Zo gauw het volkje op eigen bijen zit, worden er extra mijten toegevoegd en wordt er 2 weken later gekeken naar de mate van besmetting in het broed en naar de verhouding niet-voortplantende versus voortplantende mijten. We gebruiken vervolgens alleen volkjes met een lage mijtbesmetting en een hoog percentage niet-voortplantende mijten. In deze volkjes is het grootste gedeelte van de zich voortplantende mijten door de bijen verwijderd – een teken dat de werksters (en dus ook de koningin) de Varroa Sensitieve Hygiene (VSH) eigenschap bij zich dragen. Met deze volkjes wordt verder geteeld.

Waar bij de start van de selectie voornamelijk gebruikt wordt gemaakt van deze 1-dar-volkjes, worden er in de volgende fase weer meer gewone (grote) volken gebruikt met koninginnen die geïnsemineerd zijn met 8-10 darren. Met deze grote volken (de tweede groep) is het makkelijker om te selecteren op de andere belangrijke eigenschappen zoals honingopbrengst, zachtaardigheid en zwermtraagheid. Bij deze volken wordt de mijtengroei gevolgd middels het bepalen van de besmetting op de volwassen bijen. De beste volken worden gebruikt als basis voor de koninginnen van de volgende generatie.

De derde belangrijke groep volken in het selectieprogramma zijn de stand-bevruchte (productie) volken. Bij deze volken wordt ook de besmetting op de volwassen bijen bepaald na een seizoen “productie” (en uiteraard geen anti Varroa behandelingen). De beste volken, zowel wat betreft de mijten als de honing opbrengst, kunnen vervolgens de darren leveren aan de reeds genoemde eerste en de tweede groep voor de volgende generatie volken.

Teeltprogramma in de VS

Hawaii is zoals we weten niet alleen een mooie vakantiebestemming maar ook “Varroa-paradijs”. De mijt kan zich hier het hele jaar voorplanten in het bijenbroed en imkers moeten dan ook 4 keer per jaar behandelen tegen de Varroa.

Echter, met de toepassing van het systeem met de drie groepen volken, zoals hierboven beschreven, worden er sinds 2015 mooie resultaten geboekt.

We hebben in onze geïnsemineerde teeltkoninginnen nu een zeer hoog niveau van resistentie bereikt. Dit betekent dat we deze groep sinds twee jaar niet meer behandelen. Bij deze volken blijft de mijtbesmetting op de bijen het hele seizoen gemiddeld onder de 1%.

De goede resultaten maken het mogelijk om nu met een vereenvoudigd teeltprogramma verder te gaan. Dit programma zal door de USDA in Baton Rouge verder worden ondersteund.

• 

• 

Echter er is, net als in Europa, nu een grotere inspanning nodig om niet alleen de bestaande lijnen veilig te stellen maar ook meerdere andere lijnen/bronnen/rassen resistent te maken. We hebben daarom in Dallas, Texas, een Amerikaanse zusterorganisatie van Arista opgericht om op het vaste land van de VS-imkers te gaan ondersteunen bij de selectie en teelt van Varroaresistente bijen.

Teeltprogramma in Europa: Buckfast, Carnica en Zwarte bij

In Nederland, België, Luxemburg, Duitsland, Oostenrijk, Zwitserland, Frankrijk, Spanje en Italië werden in de afgelopen jaren een groeiend aantal Buckfast-, Carnica- en Zwarte bij-volken besmet met mijten en beoordeeld op hun resistentiegraad. Dit gebeurde steeds (voornamelijk) in miniplussen (kleine kastjes) waarin de koningin geïnsemineerd was met sperma van één dar. In het eerste jaar, 2014, ging het om bijna 100 volkjes en in het afgelopen jaar meer dan 800, gemaakt door 119 imkers.

262 van deze volkjes waren “hoog VSH”. Hoog VSH betekent dat 75% of meer van de voortplantende/vruchtbare mijten uit het werksterbroed worden verwijderd. Van deze “hoog VSH” volkjes was een derde zelfs 100% VSH. Dit betekent dat in deze volkjes, zelfs na het extra toevoegen van mijten, geen enkele mijt met nakomelingen in het werksterbroed te vinden is. Dit is toch wel iets om even bij stil te staan. Het is dus echt mogelijk om bijen te telen die alle voortplantende mijten uit het werksterbroed halen.

• 

• 

Nu dat we dit niveau bereikt hebben met kleine 1-dar-volkjes zullen we in de komende jaren steeds meer van onze volken gewoon weer met 8-10 darren maken (MDI: Multi Drone Insemination). Kunstmatige inseminatie zal de beste methode blijven om een zo groot mogelijke diversiteit in de populatie te houden. Je kunt hiermee zorgen dat je zowel aan de moeder- als wel aan de darren-kant zoveel mogelijk verschillende bronnen gebruikt.

Voor de distributie van puur materiaal naar grote groepen imkers werken de bevruchtingseilanden het beste. Hiervoor zijn er nu afspraken gemaakt met het bevruchtingsstation Ameland. Ameland heeft onlangs hoog resistente koninginnen van ons gekregen (geteeld in België) en zal hier darrenlijnen van maken (dus dochters van telen) die dan volgend jaar gebruikt kunnen worden door deelnemers van het Arista programma. Deze imkers kunnen dan hun jonge koninginnen op het eiland laten bevruchten.

Genetische Marker project

In het genetische marker project wordt het nu heel spannend. We zijn erin geslaagd om bijen-monsters te verzamelen van een groot aantal zowel zeer lage als zeer hoge VSH-volken.

De Hogeschool Inholland heeft van de helft van de monsters reeds het DNA geïsoleerd en we staan nu in de wachtrij voor het bepalen van het hele genoom (uitbesteed bij een gespecialiseerd lab). Hierna kunnen Bejo zaden en Inholland met moderne software gaan zoeken naar de verschillen tussen lage en hoge VSH-volken! Op zoek naar stukjes DNA die voorspellend kunnen zijn voor het wel of niet hebben van VSH…

Ook zijn we met Van Hall Larenstein erin geslaagd om een groot aantal infrarode video opnamen te maken van besmette raten in laag, middel en hoog VSH-volken. Hiermee kunnen we voor het eerst, op grote schaal, “meekijken” naar wat er echt in de volken gebeurt. Op dit moment is Van Hall Larenstein bezig met de eerste analyses op deze grote berg visuele data. Wordt vervolgd!

Publicatie van wetenschappelijk review

Jacques van Alphen en BartJan Fernhout hebben een overzicht-artikel gemaakt betreffende de ontwikkeling van Varroaresistentie bij honingbijen: “Natural selection, selective breeding, and the evolution of resistance of honeybees (Apis mellifera) against Varroa”. Dit artikel is is in juni jl. gepubliceerd in Zoological Letters!

Via de volgende link kan het artikel worden opgevraagd: https://doi.org/10.1186/s40851-020-00158-4. In dit artikel gaan we in op het natuurlijk ontstaan van Varroa resistentie in bepaalde gebieden (zoals Afrika) en de noodzaak voor teeltprogramma’s in Europa en Amerika.

Dank u

De groei van de afgelopen jaren is alleen mogelijk geweest door de bijdragen en inzet van de donateurs en vele imkers in de diverse landen. We willen iedereen hartelijk danken voor alle steun en blijven geconcentreerd werken aan ons ultieme doel: Varroaresistente bijen voor alle imkers wereldwijd!

Teeltprogramma in de VS

In Hawaï hebben we een vrij turbulent jaar achter de rug. Aan het begin van het jaar waren we erg blij dat we het teeltprogramma konden presenteren aan de Brandpunt-TV crew die de moeite nam om met ons mee te gaan naar Hawaï en Baton Rouge en een mooi overzicht maakte van de activiteiten en voortgang.

Zoals te zien is in de documentaire (link op onze website), viel hun bezoek samen met een grote toename van de activiteit van de Kilauea vulkaan. In een groot gebied braken er grote stromen magma uit, die meer dan 700 huizen vernielden. David Thomas, de imker die ons programma herbergt, moest een grote hoeveelheid honingproductie-volken uit het actieve gebied verwijderen. De volken in ons teeltprogramma werden gelukkig niet getroffen en in de zomer kwamen de magmastromen tot stilstand.

Oorspronkelijk moest een normaal volk op Hawaï ongeveer 4 keer per jaar tegen Varroa worden behandeld – omdat er geen winter is, kunnen de mijten zich het hele jaar door vermenigvuldigen in het broed. De helft van de volken in het programma zijn nu behandelingsvrij, terwijl de andere helft van de volken nu gemiddeld iets meer dan 1 behandeling per jaar ondergaan. Het gemiddelde aantal mijten per 100 bijen is gestaag gedaald, tot gemiddeld minder dan 2% per 100 bijen. Dit is een mooi resultaat aangezien dit onder het te behandelen-tegen-Varroa niveau van 3% ligt.

2018 was een slecht jaar wat betreft het weer (ja, zelfs op Hawaï): er was een recordniveau regen hetgeen ten koste ging van een normale honing oogst. Gelukkig lijkt 2019 een normaler jaar te worden, wat ons in staat zal stellen om meer te selecteren op de hoeveelheid honing die een volk verzamelt – ook een belangrijk kenmerk voor een commerciële honingbij.

Teeltprogramma van de EU: Buckfast, Carnica en Black Bee.

Meer dan honderd imkers zijn nu actief bezig met het selectieprogramma in Oostenrijk, België, Duitsland, Italië, Frankrijk, Luxemburg, Nederland, Spanje en Zwitserland. Bijna 700 volken werden samengesteld, besmet met mijten en beoordeeld op hun resistentiegraad. 189 volken werden geïdentificeerd als zeer resistent (≥50% van de zich voortplantende mijten zijn verwijderd uit het broed). Een derde van deze volken heeft alle mijten verwijderd en wordt als 100% resistent beschouwd.

Om de verspreiding van de resistente bijen over een groter aantal imkers mogelijk te maken én om productievolken te produceren van de deelnemende imkers in ons programma, zijn geïsoleerde bevruchtingsstations begonnen met het gebruik van hoog resistente koninginnen uit ons selectieprogramma als basis voor de productie van hun darren producerende volken (meestal 20-40 kolonies per station).

Imkers kunnen hun onbevruchte koninginnen naar deze stations brengen waar ze op natuurlijke wijze worden aangepaard door de Varroa resistente darren.

Vooral de Buckfast groep in Beieren is al zeer actief met de levering van koninginnen aan drie stations: Karwendel, Leyhörn en het Ammergebergte in Duitsland.

Er is ook een station in Luxemburg, waarbij nu een nieuw station in België (Sélange-Arlon), net aan de andere kant van de grens, is aangesloten.

Na de Hawaï-reis wilde de Brandpunt TV-crew graag een tweede documentaire maken over onze activiteiten in Nederland (zie ook de website). In deze documentaire leggen Gerbert Kos en leden van het Markense bevruchtingsstation uit wat het project inhoudt en hoe het bevruchtingsstation van Marken werkt.

Ook werd in deze documentaire het belang van de honingbijen voor de bestuiving uitgelegd door onze partner Bejo Zaden in Warmenhuizen

2018 was het eerste jaar dat de Zwarte bij groep in België zich bij ons programma aansloot. In totaal werden 34 zwarte bijen volken geteld op VSH en al 8 kolonies bleken zeer resistent te zijn – een zeer mooie score voor een eerste jaar!

De grote groei in het aantal deelnemende imkers in ons teeltprogramma is mogelijk gemaakt door de aanstelling van twee nieuwe projectleiders

Guillaume Misslin, zowel een zeer ervaren imker als moleculair bioloog, kwam in april bij Arista, mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van de Adessium- en Dioraphte-stichtingen. Omdat hij al deelnam aan ons programma was hij snel op de hoogte en ondersteunt hij nu de groepen in de Duitstalige gebieden (Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk) en de Carnica groepen in Nederland en Luxemburg. Guillaume was ook actief in het Barbados project.

De tweede projectleider die we in 2018 konden aanstellen is Sacha d’Hoop de Synghem. Sacha is afgestudeerd bio-ingenieur en imker. Zijn aanstelling is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van de Waalse regering aan de nieuw opgerichte entiteit Arista Bee Research België. Sacha nam al snel een enorme hoeveelheid organisatorische en opleidingstaken op zich, hetgeen resulteerde in een nog groter aantal deelnemende imkers in België (>60).

Terschelling project

Op Terschelling is ook een Zwarte bij project gestart met alle imkers op het eiland. Veel van de kolonies op Terschelling zien er al behoorlijk “zwart” uit, alleen al door de kleur.

Buckfast-bijen en Carnica-bijen waren echter ook al geruime tijd op het eiland te vinden. Daarom zijn we een klein project gestart om te kijken of er nog genoeg relatief zuivere kolonies zijn om een Varroa resistent Zwarte bij teeltprogramma te starten.

Merel Rookmaker en Bart Lubbers, studenten van de Hogeschool Van Hall Larenstein, namen hiervoor van alle kolonies op het eiland samples en gebruikten de “vingerafdruk” van de vleugels van de werkbijen om te bepalen hoe “zwart” de bijen zijn. Van de 150 bemonsterde kolonies werden 30 kolonies als zwart genoeg beschouwd (met 65-92% van de werksters volledig zwart en de overige werksters in de buurt) om te houden. De koninginnen van de andere (minder zwarte) kolonies zullen het komende jaar vervangen worden door dochters van deze zwarte koninginnen. Dit selectieproces zal worden herhaald om de zuiverheid verder te verhogen. Tegelijkertijd zullen we de mijtengroei in de volken volgen om een idee te krijgen van de huidige weerstand. Dit zal ons in staat stellen om het Varroa resistentie selectie deel van het project voor te bereiden.

Genetic Marker project

2018 was het eerste jaar van het RAAK-project, het consortium met Hogeschool Inholland, Hogeschool Van Hall Larenstein, het bedrijf Bejo Zaden BV en Arista Bee Research. De verschillende partners hebben elk hun eigen expertise en taken in het project.

Arista Bee Research is verantwoordelijk voor het maken en identificeren van volken met een zeer laag en zeer hoog VSH-gehalte. Van elk van deze volken worden 50 bijen verzameld en opgeslagen voor analyse. We hebben monsters kunnen verzamelen van meer dan 50 volken met een zeer laag of zeer hoog VSH-gehalte.

Dit is voldoende om de volgende fase van het project te starten: de extractie en sequentiebepaling van DNA, waar Inholland en Bejo Zaden nu mee aan de slag zijn gegaan. Als de sequencing eenmaal is uitgevoerd, kunnen we beginnen met het vergelijken van de lage en hoge VSH-volken op zoek naar verschillen in de DNA-sequenties.

Van Hall Larenstein is begonnen met de fenotypering van het gedrag, hetgeen betekent dat we zullen bevestigen dat het inderdaad VSH-gedrag (verwijdering van de besmette poppen/mijten uit het broed) in de zeer resistente volken is.

Barbados project

We hebben alle benodigde metingen van 10 onbehandelde volken op Barbados kunnen afronden. De resultaten gedurende het jaar zijn vrij stabiel: relatief lage mijtengehaltes op de bijen en in het broed, die duidelijk een hoge weerstand laten zien. De USDA onderzoekt nu de bijenmonsters die we hebben genomen voor virusniveaus en mogelijke Afrikanisering.

We zullen de gegevens verzamelen in een publicatie die een meer gedetailleerd overzicht zal geven in de resultaten en conclusies. Het project is mogelijk gemaakt door financiële bijdragen van het Bayer Bee Care Centre.

Arista Academy

De afgelopen jaren hebben we veel kennis en “do’s and don’ts” verzameld met betrekking tot ons selectieprogramma. Tegelijkertijd zijn er veel imkers die graag aan ons programma willen deelnemen of die hun vaardigheden verder willen ontwikkelen.

Daarom zijn we met behulp van een nieuwe vrijwilliger, Marjolein Bemelmans, begonnen met het opbouwen van een uitgebreid trainingsprogramma; “Arista Academy”. We zullen er hard aan werken om het programma in het voorjaar van 2020 beschikbaar te maken voor de deelnemende imkers.

Arista Cloud

Omdat we nu hebben aangetoond dat de Arista-selectiemethode werkt, is het tijd om het teeltprogramma verder uit te breiden.

In lijn met het toenemende aantal imkers zal ook het aantal projectleiders, technici en medewerkers moeten groeien. Dit impliceert ook verdere investeringen in de oprichting en inrichting van een Europees centrum met kantoren, laboratorium, bijenstallen en trainingsruimte en investeringen in apparatuur zoals inseminatie sets, microscopen, incubators en vriezers.

Daarom zijn we momenteel druk bezig met de lancering van een nieuw sponsorprogramma, op maat voor bedrijven, overheidsinstellingen en gemeentes: de “Arista Cloud”.

Door één of meer Arista-bijenkasten met een Varroaresistente koningin te adopteren, wordt men zowel deelnemer aan als sponsor van het Varroaresistente teeltprogramma.

Zo’n bijenkast zal volledig worden onderhouden door Arista & partners en zal worden gemonitord op (gebrek aan) Varroa-besmetting, honingoogst, enz. Zowel Arista als de sponsor kunnen de kast volgen op een internet-dashboard om te zien hoe het met de kast gaat. De volken in de kasten dragen op twee verschillende manieren bij aan het programma: Ten eerste zullen de darren uit deze volken de Varroa resistentie verspreiden door te paren met koninginnen in de buurt van de kast (tot 10 km van de bijenkast). Ten tweede zal Arista de beste koninginnen selecteren en deze opnieuw gebruiken in het teeltprogramma om de volgende generatie te produceren.

We zullen u verder updaten met meer details over dit Arista Cloud programma zodra we onze logistieke voorbereidingen hebben afgerond. We zijn hard aan het werk om koninginnen te telen, speciaal ontworpen computer gecontroleerde kasten voor te bereiden, etc. . Geïnteresseerden kunnen nu al contact met ons opnemen voor meer informatie.

Hier kunt u de documentaire van Brandpunt + (KRO-NCRV) van ons Varroa Resistente teeltproject op Hawaï bekijken (Nederlandse ondertiteling).

Dit teeltproject is mogelijk gemaakt door een samenwerking van de USDA in Baton Rouge, Hawaii Island Honey Company, Project Apis m. en Arista Bee Research.

U kunt ons helpen onze projecten voort te zetten, middels een donatie.
Dank voor uw interesse & steun!

https://brandpuntplus.kro-ncrv.nl/
https://www.ARS.usda.gov/Southeast-Area/Baton-Rouge-la/honeybeelab/
https://www.projectapism.org/
https://aristabeeresearch.org/nl/donateurs/

Boxmeer, 17 mei 2018.

Volledige resistentie in Teeltprogramma in de VS
In de Verenigde Staten zijn we druk bezig met het opzetten van een teeltcentrum voor Varroaresistente honingbijen, in nauwe samenwerking met Bob Danka van de USDA in Baton Rouge (verstrekken van sperma van voorgeselecteerde volken van de USDA en financiële ondersteuning), Danielle Downey van de non-profit organisatie Project Apis m. (financiële en administratieve ondersteuning) en David Thomas van de Hawaii Island Honey Company (infrastructuur, personeel en financiële ondersteuning).

Er is speciaal voor het project een laboratorium gebouwd op het Grote Eiland van Hawaï. Op Hawaï is er een lang seizoen, wat ons in staat stelt om per jaar meerdere generaties bijen te telen.

Met de financiële ondersteuning zijn er 4 personeelsleden aangenomen en ingewerkt en sinds afgelopen jaar draait het programma op volle kracht. Er zijn 200 kleine volkjes waarin wij onze geïnsemineerde koninginnen huisvesten en er zijn 600 grote kasten voor onze teelt- en darren leverende koninginnen. Al deze volken worden gevolgd via de in eigen beheer ontwikkelde software ‘Queenbase’.

Daarnaast heeft David Thomas alle koninginnen in zijn (duizenden) honing producerende volken vervangen door koninginnen uit het teeltprogramma. De voortgang die is geboekt in het programma is veelbelovend en geeft ons ook veel informatie voor ons Europese teeltprogramma (en vice versa).

Met commercieel verkrijgbare koninginnen moeten volken op Hawaii tot wel 4 keer per jaar worden behandeld tegen Varroa (doordat er het hele jaar broed is, is het eiland een ‘Varroa paradijs’), terwijl volken met een koningin uit ons programma gemiddeld minder dan 1 keer per jaar worden behandeld. De beste teeltlijnen zijn volledig resistent en houden de mijtbesmetting gedurende het hele jaar laag, zonder enige vorm van behandeling!

Wij zijn momenteel bezig met deze hoge mate van resistentie in een bredere basis van teeltlijnen vast te leggen. Daarnaast moeten wij er zeker van zijn dat deze lijnen het ook goed doen wat betreft bestuiving en honingproductie en dat deze bijen het dus goed gaan doen bij commerciële imkers op het vasteland van de Verenigde Staten (hiervoor lopen er veldproeven).

De goede resultaten op Hawaï laten ons dus zien dat het mogelijk is om volledig Varroaresistente bijen te telen en moedigen ons dus aan om hard te blijven werken in dit programma, zowel in de VS als Europa.

Sterke groei van ons Europese teeltprogramma
Wij zijn ons eerste jaar, 2014, begonnen met 6 telers in ons teeltprogramma. Het aantal telers is sindsdien gegroeid van 16 in 2015, naar 35 in 2016 en 66 in 2017! De deelnemende groepen bevinden zich in België, Duitsland, Frankrijk, Italië, Luxenburg, Nederland, Oostenrijk, Spanje en Zwitserland.

Met de groei van het aantal telers en teeltgroepen is het aantal volken dat getest wordt ook meegegroeid, in 2016 zijn er 390 volken getest en in 2017 waren dat er 646. Van deze 646 volken waren er 134 die een hoge mate van resistentie tegen Varroa lieten zien (> 75% van de reproducerende mijten worden uit het broed verwijderd). Volken met een dergelijk niveau van resistentie hebben geen behandeling tegen Varroa nodig. Twaalf volken hadden zelfs geen reproducerende mijten in hun broed (300 a 400 cellen zijn gecontroleerd, nadat de volken twee weken eerder met 100 a 200 mijten zijn besmet) en die zien wij daarom als volledig Varroaresistent (100% VSH). Aangezien deze aanname is gebaseerd op één meting, zullen wij deze meting herhalen en nageslacht gebruiken in het teeltprogramma, om de mate van resistentie te bevestigen. Koninginnen van deze hoog resistente volken zijn meestal geïnsemineerd met maar één dar. Door koninginnen met maar één dar te insemineren kunnen wij snel voortgang boeken in ons teeltprogramma, maar deze koninginnen kunnen alleen in kleine kasten worden gehouden en hebben een beperkte levensverwachting, omdat ze een beperkte hoeveelheid sperma hebben gekregen. Inmiddels zijn wij in staat om met het resistente materiaal uit ons teeltprogramma koninginnen met meerdere (8 a 12) darren te insemineren. Koninginnen die met meerdere darren zijn geïnsemineerd kunnen wel in kasten van een normaal formaat worden gehouden en kunnen dan ook op andere belangrijke eigenschappen, zoals honingproductie en winterhardheid, worden geëvalueerd.

Wij zijn op zoek naar extra financiële ondersteuning, zodat wij het aantal telers en volken in het teeltprogramma kunnen uitbreiden. Dit om te verzekeren dat we voldoende diversiteit krijgen in de populatie van resistente volken.

Carnica, Buckfast en nu ook Zwarte Bij
We zijn ons teeltprogramma begonnen met Buckfast- en Carnica-imkers. Deze twee rassen maken worden veel gebruikt in Europa en daarom bestaat het grootste gedeelte van ons teeltprogramma uit verschillende lijnen van deze rassen.

Er zijn echter een aantal lokale ondersoorten, die gezien hun unieke eigenschappen en genetische achtergrond, belangrijk worden geacht. De zwarte bij (Apis mellifera mellifera) is één van de tien erkende Europese ondersoorten. Door de populariteit van Buckfast en Carnica en het verdwijnen van natuurlijke, wilde volken door Varroa, zijn er Zwarte Bij populaties die met uitsterven worden bedreigd en die tegelijkertijd van een teeltprogramma gericht op Varroaresistentie zouden kunnen profiteren. In 2018 zal Arista daarom ook gaan samenwerken met de Belgische Zwarte Bij groep Mellifica.be, om de eerste serie koninginnen op te zetten die met één dar worden geïnsemineerd en die vervolgens volgens de bestaande methode getest gaan worden.

Daarnaast hebben de imkers van Terschelling zich aangesloten bij Arista, om een teeltprogramma op te zetten met zwarte bij en daarmee ook van het eiland een reservaat voor zwarte bijen te maken. Binnen het teeltprogramma zal ook selectie voor Varroaresistente lijnen plaatsvinden. In 2018 gaan we uitzoeken hoe zuiver de huidige bijen op het eiland zijn en afhankelijk daarvan kunnen we een plan gaan maken om een Varroaresistente Zwarte Bij populatie te creëren.

Genetische markerprojecten
Omdat wij nu een eerste groep volledig resistente volken hebben, wordt het mogelijk om andere projecten te starten, gebruikmakend van deze bijen. Onze standaardmethode om te selecteren op Varroaresistentie is erg arbeidsintensief. Het zou ons veel tijd schelen als wij volken zouden kunnen screenen met een simpele (genetische)test, als zo’n test zou bestaan..

Om zo’n test te kunnen ontwikkelen, moeten we kennis ontwikkelen over de genetische basis van Varroaresistente gedragingen, zoals Varroa Sensitieve Hygiëne (VSH: het detecteren en verwijderen van met Varroa besmet broed). Om dit te kunnen doen heeft Arista een consortium gevormd het de hogescholen Inholland (Amsterdam) en Van Hall Larenstein (Leeuwarden, Velp) en het bedrijf Bejo Zaden BV. Afgelopen zomer is ons gezamenlijke voorstel voor een ‘RAAK-pro’-project goedgekeurd en dus zijn wij begonnen met het zoeken naar een genetische marker voor Varroaresistent gedrag. Arista zal de bijen aanleveren en Van Hall Larenstein assisteren bij het analyseren van het gedrag (‘fenotypering’) van de bijen. Inholland en Bejo gaan dan op zoek naar de genetische achtergrond van het gedrag (‘genotypering’) door bijen te vergelijken die het specifieke gedrag juist wel of juist niet laten zien. Dit project wordt gesteund door een commissie met leden van de NBV (Nederlandse Bijenhouders Vereniging), de BBV (Buckfast Belangen Verenigd), de VCI (Vereniging van Carnica Imkers). Laboratorium voor Erfelijkheidsleer van de Wageningen Universiteit en de BVNI (Beroepsvereniging voor Nederlandse Imkers).

Arista is ook begonnen met het ondersteunen van het BeeStrong-project van het INRA-instituut in Avignon, Frankrijk. 40 volken van Arista zijn vorige zomer geteld en er zijn monsters genomen voor genetische analyse door INRA.

Barbados-project
Er zijn een aantal plaatsen in de wereld waarvan wordt aangenomen dat de bijen er Varroaresistent zijn geworden, zonder daarbij hulp te krijgen van mensen. Barbados is misschien één van die plaatsen. Toen de Varroa zich er in 2002/2003 vestigde, stortte de bijenpopulatie in en verdwenen de meeste volken. De meeste volken op Barbados zijn wilde, niet door een imker beheerde volken, die in het regenwoud leven. Een klein aantal imkers vangt zwermen van deze wilde volken om hun kasten te kunnen bevolken. Ook deze beheerde volken zijn ingestort, omdat de imkers niet tegen Varroa behandelden.

Het interessante is dat de imkers na een aantal jaar weer gebeld werden om zwermen te komen verwijderen. Nu, zo’n 15 jaar na de introductie van de Varroa, lijkt de bijenpopulatie zich volledig te hebben hersteld en kunnen de imkers zwermen vangen en honing oogsten, net zoals dat ook kon voordat de Varroa het eiland bereikte.

Met de financiële steun van Bayer heeft Arista op het eiland een klein project kunnen starten. Het doel van dit project is om een bijenstand op te zetten en te volgen gedurende één seizoen en regelmatig de mijtbesmetting op de bijen en in het broed te meten, om zo de mate van Varroaresistentie te kunnen bepalen. Verder zullen wij proberen om een eerste indicatie te krijgen welke eigenschap (wellicht VSH?) ervoor zorgt dat de bijen met de Varroa om kunnen gaan. Daarnaast gaan we het haplotype van de bijen controleren, om uit te kunnen sluiten dat de huidige bijen op Barbados geafrikaniseerde bijen zijn.

Tijdens het laatste bezoek zijn er 10 (onbehandelde) volken onderzocht op de mijtbesmettingsgraad. Deze volken hadden allen een lage besmetting in het broed en de meeste volken hadden ook een lage besmetting van mijten op de bijen. Deze eerste data doet een hoog niveau van resistentie vermoeden. Wordt vervolgd…

Personeel & Organisatie
Naast de financiële steun die is gevonden voor de projecten op Hawaï en Barbados en voor het genetische markerproject, zijn zowel de Adessium Foundation als de Stichting Dioraphte bereid gevonden om ons programma financieel te steunen! Deze bijdragen zijn belangrijk, omdat deze ons in staat stellen om een groep met professionele krachten te vormen, die de snel groeiende groep met telers in ons programma kan ondersteunen.

De combinatie van deze fondsen betekent dat BartJan Fernhout uit het bestuur is gegaan om de programmadirecteur te worden en dat we Guillaume Misslin hebben kunnen aannemen als projectleider. Ook is de hogeschool Van Hall Larenstein (VHL) bezig met het zoeken naar een projectmedewerker voor het ‘RAAK-pro’-project, die met studenten van VHL gaat werken op een locatie van Arista.

Daarnaast heeft de Waalse overheid de financiering van een projectleider voor Arista goedgekeurd! Om dit mogelijk te kunnen maken is er in België ‘Arista Bee Research Belgium’ opgericht. Dit stelde ons in staat om Sacha d’Hoop de Synghem aan te nemen, hij zal de groep in Wallonië gaan ondersteunen en zal daarbij nauw samenwerken met het team van Arista in Nederland.

Tenslotte hebben we ook nog een deel van een huis met een grote tuin kunnen huren, zodat we een locatie hebben met een kantoor-laboratoriumruimte en een bijenstand.

We zijn verheugd dat we nu écht kunnen streven naar ons doel: Varroaresistente bijen die productief zijn en zichzelf gezond kunnen houden, zonder chemisch behandeld te hoeven worden. Om dit te kunnen bereiken gaan wij verder met het uitbreiden van de groep donateurs, de groep professionele krachten en de groep telers en teeltgroepen. Het ultieme doel is dat imkers in Europa en de VS niet meer hoeven te behandelen tegen Varroa, terwijl hun volken sterker en vitaler zijn en er minder volken verloren gaan. Hiermee worden de belangrijke bestuivings taken van gewassen en de productie van honing veiliggesteld. Het zou er ook voor zorgen dat de lokale ondersoorten in Europa zich kunnen herstellen en er zich weer natuurlijke populaties kunnen vormen.